kanker

Kanker is een ziekte die wordt veroorzaakt door een ongecontroleerde vermenigvuldiging van lichaamscellen, die de bouwstenen vormen van al het levende lichaamsweefsel. Kankercellen hebben hun normale functie verloren. De ongecontroleerde groei van de cellen kan leiden tot een zwelling op een vaste plaats: een tumor. Bij bloedkanker zweven de kankercellen door het lichaam. Goedaardige tumors blijven op één plaats en groeien meestal langzaam, maar kunnen problemen veroorzaken door dichtbijgelegen organen en kanalen te verdrukken. Kwaadaardige tumors zijn agressiever, nestelen zich in omliggende weefsels en verspreiden zich via bloedvaten naar andere delen van het lichaam.

Bij honden komt huidkanker het meeste voor. Gelukkig is deze vorm van kanker meestal goedaardig en over het algemeen snel te genezen. Een lymfoom daarentegen, is de meest voorkomende kwaadaardige kanker bij honden. Lymfomen zijn kwaadaardige gezwellen die voornamelijk de lymfeknopen en andere organen, zoals de lever en de milt, aantasten. Bij honden wordt ook vaak kanker in het lymfevatenstelsel en in de mondholte geconstateerd. Bij vrouwelijke honden komt borsttumor regelmatig voor.
Er zijn meerdere elementen die de ontwikkeling van kanker bij honden kunnen beïnvloeden. De leeftijd is een belangrijke factor: bijna de helft van alle honden boven de 10 jaar krijgt kanker. Ook het ras kan bepalend zijn, want sommige tumors komen vaker voor bij specifieke rassen. Zo hebben boxers aanleg voor huidtumors, Duitse Herders voor milttumors en de grote rassen lopen meer risico op botkanker. Golden Retrievers, Pointers, Basset Hounds en Schotse Terriers hebben een vergroot risico op het verkrijgen van lymfomen. Ook het geslacht van de hond is van invloed: borst(melkklier)tumors komen meer bij teefjes voor en reuen kunnen prostaatkanker krijgen.
Als u ook maar enigszins het vermoeden heeft dat uw hond kanker zou kunnen hebben, is de eerste stap natuurlijk een bezoek aan de dierenarts. Omdat er verschillende vormen van kanker zijn, zal de dierenarts enkele tests willen verrichten om een juiste diagnose te kunnen stellen en een eventuele behandeling te kunnen bepalen. De arts zal uw hond eerst aftasten om bultjes en kuiltjes te kunnen ontdekken. Daarna zal hij bloedmonsters nemen om de bloedcellen te onderzoeken en om te bepalen in hoeverre er stoffen aanwezig zijn die het gevolg kunnen zijn van weefselbeschadiging die door kanker veroorzaakt is. Monsters nemen van het tumorweefsel gebeurt of met een dunne naald, of door het wegnemen van een gedeelte van de tumor onder narcose. Met name bij tumors in het spijsverteringskanaal en in de urinewegen zal een biopsie worden genomen d.m.v. endoscopie: het inbrengen van een optisch vezelbuisje in het lichaam. De monsters worden naar een laboratorium gestuurd voor een microscopisch onderzoek. Ook röntgenfoto’s en echografie worden gebruikt bij het vaststellen van de diagnose.
Wanneer bij uw hond een vorm van kanker wordt geconstateerd, is het natuurlijk een harde klap. Want hoe zit het dan met zijn overlevingskansen? Het is daarbij natuurlijk essentieel of uw hond een goedaardige of een kwaadaardige vorm van kanker heeft. Maar ook andere factoren spelen een rol, bv. hoelang de tumor er al zat voor de constatering, hoever de tumor gevorderd is en waar de tumor zich bevindt. De meest gebruikelijke behandelingsmethoden bij honden met kanker zijn chemotherapie, chirurgie, bestraling en immunotherapie.
Sommige tumors laten zich gemakkelijker behandelen dan andere. Een voorbeeld: honden waarbij een lymfoom wordt geconstateerd, hebben zonder medische behandeling gemiddeld nog zo’n 30 dagen te leven. Ondergaan deze honden chemotherapie, dan wordt de overlevingstijd verlengd met gemiddeld zo’n 200 dagen. Nieuw is de ondersteuning van chemotherapie met speciale voeding, die de resterende levenstijd nog eens met zo’n 24% kan verlengen. Alles bij elkaar is dat ruim een half jaar langer dan de overlevingstijd van een hond die niet behandeld wordt. Mits de kwaliteit van zijn leven gewaarborgd blijft, is dat natuurlijk meer dan de moeite waard.
Een tumor zorgt ten eerste voor veranderingen in het koolhydraat-, eiwit-, en vetmetabolisme van de hond Tumors gebruiken op zeer inefficiënte manier glucose als energiebron. De hond gebruikt glucose zelf ook als energiebron, maar omdat kanker een aanzienlijk deel van deze glucose als het ware opeet, moet de hond meer lactaat omzetten in glucose. Dat kost de hond veel energie: de tumor verbruikt dus een aanzienlijk deel van de energiereserves van de hond Daar komt bij dat kankercellen aminozuren, de bouwstenen van eiwitten, omzetten in glucose. Hierdoor verliest de hond veel eiwitten aan de tumor. Op de lange termijn kan dit leiden tot afname van de spiermassa en zelfs tot een aangetast immuniteitssysteem, omdat antistoffen uit eiwitten bestaan.
De langdurige schommelingen in het metabolisme –maar ook onaangepaste voeding en bijwerkingen, zoals misselijkheid en aantasting van gezonde weefsels, van medische behandelingen- kunnen leiden tot kankercachexie. Dit is een extreme vorm van uithongering. Honden met kankercachexie lijken uitgemergeld, want ze hebben geen vetreserves en vertonen een sterke afname van de spiermassa. Er is duidelijk sprake van een verminderende levenskwaliteit. Deze honden voelen zich beslist niet lekker, hebben een slechte eetlust en zijn niet in staat normaal e functioneren. Daarnaast reageren zij minder goed op therapie en hebben ze een kortere overlevingstijd vergeleken met honden die een gelijkwaardige vorm van kanker hebben, maar geen kankercachexie hebben ontwikkeld. Overigens blijven storingen in het metabolisme van honden die kanker hebben gehad, altijd bestaan. Ook al is de tumor doeltreffend verwijderd en is er dus in feite geen sprake meer van kanker.
Tumors ‘stelen’ aminozuren en glucose van de hond, waardoor het dier de zo broodnodige energie in toenemende mate uit vetten zal moeten halen. Voor kankercellen is het moeilijk om vetten te gebruiken. Tenzij extra vet wordt toegediend, raken op termijn de vetreserves van de hond uitgeput. De hond verliest niet alleen zeer veel gewicht, maar raakt bovendien al zijn weerstand kwijt.
 
De symptomen van kanker
Kanker bij honden is een complexe ziekte, die diverse vormen kan aannemen. Ook de symptomen van kanker zijn zeer uiteenlopend.

Als uw dier één of meerdere van de volgende verschijnselen vertoont, kan er sprake zijn van kanker:

• Abnormale verdikkingen die niet verdwijnen of juist toenemen in grootte
• Wonden die niet genezen
• Vermagering
• Afname van de eetlust; moeilijkheden met kauwen of slikken
• Bloedverlies of een andere uitvloeiing uit een lichaamsopening
• Onaangename geur
• Benauwdheid of hoesten
• Verminderde zin om te gaan wandelen of verminderd uithoudingsvermogen
• Blijvende kreupelheid of stijfheid
• Moeilijkheden met urineren of produceren van de ontlasting

Andere verschijnselen zoals zich afzonderen, pijn, bleke mondslijmvliezen, veel drinken en plassen, of overdreven veel eten kunnen ook voorkomen en zijn afhankelijk van de soort tumor.

Wees alert op veranderingen in het gedrag en de fysieke gesteldheid van uw huisdier! Wachten of een bultje groeit is de grootste fout die kan worden gemaakt. Neem daarom altijd direct contact op met uw dierenarts bij verdachte symptomen. Hoewel de symptomen bij uw dier op kanker kunnen wijzen, is het uitsluitend een dierenarts die deze diagnose kan stellen.

Wanneer uw hond (één van) deze symptomen vertoont, is het niet perse gezegd dat uw hond kanker heeft. Het is echter wel verstandig om voor de zekerheid onmiddellijk een dierenarts te bezoeken. De belangrijkste factor voor succesvolle behandeling is natuurlijk het opsporen van de ziekte in een zo vroeg mogelijk stadium.

Diagnose en behandeling

Voor een juiste diagnose is het altijd nodig wat materiaal uit de tumor te halen voor verder onderzoek. Dit heet een biopsie en kan bijvoorbeeld worden uitgevoerd met een injectienaald. Hierbij worden enkele cellen uit de tumor gezogen en op een glaasje gesmeerd. Zo'n dunne naaldbiopsie is niet belastend voor het dier en er is geen kans dat de tumor hierdoor uitzaait. Op deze manier kunnen ook gezwellen in de buik- of borstholte worden onderzocht. Biopten met dikkere naalden of chirurgische verwijdering van een deel van het gezwel kunnen soms meer informatie opleveren.

Het is ook van belang eventuele uitbreiding van de tumor in het lichaam vast te stellen. Afhankelijk van het type tumor kan uw dierenarts een bloedonderzoek of het maken van rontgenfoto's voorstellen. Soms is endoscopie, echo-onderzoek, een CT of MRI-scan, of radio-isotopenonderzoek nodig.

Pas na vaststelling van de ernst en de aard van de ziekte is het mogelijk een definitief behandelplan op te stellen. Afhankelijk van de ernst van de ziekte en welk onderzoek of behandeling zal moeten plaatsvinden, bestaat de mogelijkheid dat uw dier wordt doorverwezen, bijvoorbeeld naar een onderzoeksinstituut of een dierenarts, gespecialiseerd op het gebied van kanker bij gezelschapsdieren.

Plan van aanpak (dierenarts/dierenkliniek)

Het eerste wat te doen bij verdenking van uw dier op kanker is de tumor typeren, d.w.z. een naam aan de tumor geven. Hiervoor is het o.a. nodig om een biopsie te nemen. Dit kan een dunne naald biopsie (DNAB) zijn waarbij enkele cellen uit de tumor worden gezogen en op een glaasje uitgesmeerd.

Ook kan het nodig zijn om grotere biopten te nemen met dikkere naalden, of d.m.v. chirurgische verwijdering van een deel of de gehele tumor.

Deze biopten worden vervolgens naar een veterinair patholoog gestuurd, die voor ons bekijkt wat de aard van de tumor/kanker is en of deze wel of niet kwaadaardig is. 

Na de typering van de tumor is het van belang de uitbreiding van de tumor vast te stellen. Hiervoor kan bloedonderzoek nodig zijn, het maken van röntgenfoto’s, endoscopie, echo-onderzoek, CT-scan of zelfs radio-isotopen onderzoek. Welke onderzoeken moeten worden uitgevoerd is sterk afhankelijk van het type tumor.

Naar aanleiding van de zo verkregen informatie is het mogelijk een behandelingsplan op te stellen en een uitspraak te doen over de prognose en de toekomstverwachting van uw dier. Het is belangrijk te beseffen, dat zelfs met de meest moderne onderzoekmethoden zeer kleine uitzaaiingen niet zichtbaar kunnen worden gemaakt. Hierdoor kan het ziektebeeld van het dier, wat er aanvankelijk gunstig uit zag, plotseling een ongunstige wending nemen.

Hoe dan verder

Na afronding van het volledige onderzoek zal beslist dienen te worden of een behandeling mogelijk en zinvol is.

Tumorchirurgie is nog altijd de hoeksteen van de kankergeneeskunde en vaak zal als eerste stap in de therapie dan ook worden besloten de tumor indien mogelijk uiteraard te verwijderen. Bij een aantal vormen van kanker is dit niet voldoende, niet mogelijk of niet zinvol en dan is het soms mogelijk om voor een andere vorm van therapie te kiezen, zoals:

· Chemotherapie

· Bestraling

· Immunotherapie

· Hormonale therapie

Uitgangspunt bij de behandeling moet primair de genezing van uw huisdier zijn, maar mocht dit onverhoopt niet mogelijk zijn dan staat verbetering van de kwaliteit van leven voorop.

Tumorchirurgie

Bij tumor wordt geprobeerd de tumor zo volledig mogelijk te verwijderen. Soms is dit voldoende, maar vaak is echter een aanvullende behandeling met bijvoorbeeld een van de hierna genoemde therapieën noodzakelijk.

Chemotherapie

Onder chemotherapie wordt verstaan de behandeling van kanker met behulp van cytostatica. Het doel van deze therapie is om de snel delende cellen van de tumor te doden. Om een zo goed mogelijk effect te verkrijgen wordt vaak gebruik gemaakt van een combinatie van medicijnen.

Helaas worden vaak ook de gezonde snel delende cellen van het lichaam, zoals de cellen van het darmslijmvlies en van het beenmerg, beschadigd. Dit leidt meestal tot vervelende bijwerkingen zoals kaalheid en braken. Het is echter gebleken dat het merendeel van deze vervelende symptomen bij dieren niet optreden. Kaalheid wordt alleen maar gezien bij de trimrassen en bij katten waar vaak alleen de snorharen uitvallen.

De oorzaak van het achterwege blijven van de bijwerkingen is onder andere het geven van lagere doseringen van de cytostatica dan bij de mens gebruikelijk. Dit omdat de ernstige neveneffecten, die bij de mens op kunnen treden bij het gebruik van hoge doseringen van de medicijnen en die daarom een opname op de intensive care vereisen, diergeneeskundig niet acceptabel zijn.

Tumoren die op dit moment succesvol kunnen worden behandeld met chemotherapie zijn:

· maligne lymfoom (lymfeklierkanker) bij hond en kat.

· botkanker bij de hond in combinatie met pootamputatie.

· multiple myeloom.

· chronisch lymfocytaire leukemie.

· plaveiselcelcarcinoom van de neusspiegel bij de kat.

 Het wel of niet inzetten van chemotherapie is niet alleen afhankelijk van de soort kanker, maar vooral ook door de situatie waarin het huisdier leeft. Immers het bijzondere karakter van de voorgeschreven middelen brengt risico’s met zich mee voor de eigenaar en zijn omgeving, de behandelend dierenarts en de assistenten. Er is een speciaal risico voor zwangere vrouwen en jonge kinderen. In het algemeen geldt dat herhaald contact met deze middelen juist weer kanker kan veroorzaken.

De omgeving waarin het dier leeft bepaalt daarom in hoge mate of behandeling thuis op een verantwoorde wijze mogelijk is of dat juist hospitalisatie, waarbij alle excreta kunnen worden opgevangen, noodzakelijk is.

Bestraling

Voor de behandeling van een aantal vormen van kanker is net zoals bij mensen, bestraling, ook wel radiotherapie genoemd, noodzakelijk. Dit is in Nederland slechts op beperkte schaal mogelijk en dan nog alleen als er sprake is van oppervlakkige processen in de huid en de slijmvliezen.

Om dieper gelegen tumoren te kunnen bestralen is andere apparatuur nodig, zoals een Kobalt 60 bestralingsapparaat of een lineaire versneller. In samenwerking met een radiotherapeutisch instituut voor dieren in Parijs of Zürich, is het mogelijk patiënten, met hiervoor in aanmerking komende vormen van kanker, toch te laten behandelen.

Vaak vindt vóór de bestraling een chirurgische verwijdering van het zichtbare deel van de tumor plaats. Afhankelijk van het type kanker is vaak voorspelbaar of blijkt uit pathologisch onderzoek van het verwijderde weefsel, dat na de chirurgie nog kwaadaardige cellen in de omgeving van het gezwel zijn achtergebleven. Deze kunnen in een aantal gevallen aanvullend worden behandeld met bestraling.

Voor bestraling in aanmerking komende tumoren zijn o.a. :

· mastocytomen.

· tumoren in het kop/halsgebied, na onvolledige chirurgische verwijdering.

· hersentumoren, eventueel in combinatie met chirurgie en/of chemotherapie.

· sterk gelokaliseerde lymfomen en andere rondceltumoren.

· botkanker, in combinatie met pootsparende chirurgie.

· tumoren in de neusholte, vaak na voorafgaande chirurgie.

· acanthomateuze epuliden (tandvleeswoekeringen).

· tumoren rond de anus.

· likgranulomen aan de onderpoten.

· therapie resistente granulomateuze meningo-encephalitis.

Immunotherapie

Immunotherapie wordt in de diergeneeskunde nog erg weinig toegepast. Als het al wordt gedaan dan betreft het vaak experimentele behandelingen.

In de nabije toekomst zullen behandeling m.b.v. tumorvaccins en gentherapie zeker tot de mogelijkheden gaan behoren.

Hormonale therapie

Bij deze vorm van therapie worden hormonen of stoffen met een hormonale werking gebruikt om tumorcellen af te remmen of om de nadelige effecten van de tumor op zijn omgeving te verminderen (palliatief)

De meest bekende vorm hiervan is de behandeling met corticosteroïden zoals prednisolon of dexamethason. Corticosteroïden worden bijna altijd gebruikt in combinatieprotocollen, bijvoorbeeld ter behandeling van maligne lymfomen, leukemie en multiple myeloom.

Palliatief (verzachtend) gebruik van corticosteroïden vindt o.a. plaats bij tumoren van het centrale zenuwstelsel. In dit geval zal de aanwezige ontsteking rond de tumor worden geremd, waardoor druk op het omgevende weefsel afneemt en daarmee tijdelijk de klachten.

Conclusie

Zoals u heeft kunnen lezen is er op het gebied van de kankerbehandeling bij huisdieren steeds meer mogelijk. Gelukkig ook steeds vaker met mooie en bemoedigende resultaten.

Van het grootste belang bij wel of niet slagen ven de therapie is het stadium waarin het ontdekt wordt. Hier geldt: Hoe eerder, hoe beter.

Daarom is ons advies om elk bultje bij uw hond of kat serieus te nemen en te laten onderzoeken door de dierenarts. Want niet elk bultje is een vetbultje.

 

-->